Učitavanje
Učitavanje
Petrovaradinska stena i njena najbliža okolina – prostor Petrovaradinske tvrđave – imali su prvorazredne uslove da se na njima pojave najranije ljudske naseobine. Po nalazima kamenog oruđa iz starijeg kamenog doba (70.000–40.000 godina p. n. e.) utvrđeno je da su prvi stanovnici Petrovaradinske stene bili neandertalci.
Prvo utvrđenje na Petrovaradinskoj steni podignuto je tokom bakarnog doba (3.200–2.000 godina p. n. e.). U bronzanom dobu (2.000–950 godina p. n. e.), na Petrovaradinskoj steni izdvajaju se naselja koja pripadaju vinkovačkoj i belegiškoj kulturi. Na temeljima ovih naselja u starijem gvozdenom dobu (950–250 godina p. n. e.), pojavljuje se više naseobina koje pripadaju bosutskoj kulturi. U mlađem gvozdenom dobu (III–I vek p. n. e.) domaćem ilirsko-panonskom stanovništvu pridružiće se Kelti, koji se tada pojavljuju na prostoru Panonske nizije. Skordisci, keltizovano pleme sa ilirskim supstratom, podižu na Petrovaradinskoj steni utvrđenje koje će služiti i kao ekonomski centar.
Petrovaradinska stena je zbog dominantnog položaja Rimljanima pala u oči kao dobra vojnostrateška pozicija za izgradnju utvrđenja. Već u prvom veku nove ere ovde postoji utvrđenje Kuzum sa vojnom posadom, kao deo lanca utvrđenja na desnoj obali Dunava, koja su činila rimski odbrambeni sistem – limes. Na mestu današnjeg Petrovaradina nalazila se rimska naseobina pod nazivom Akuminkum (Acumincum), koja je ime dobila po šiljatom delu kopna uz Dunav na kome se nalazi. Na prelasku u I vek Rimljani su već postojeće naselje utvrdili i nazvali ga Kuzum (Cusum). U njemu se od tada pa sve do druge polovine XX veka nalazila vojna posada.
U burnim vekovima koje su obeležile velike seobe naroda ove oblasti biće na udaru Huna, Gepida, Slovena i Avara, ili će potpadati pod vlast franačke, bugarske, vizantijske, srpske i ugarske države. U XIII, veku na prostoru Ugarske grade se brojne tvrđave, među kojima će, između 1243. i 1254. godine biti podignuta i ona na Petrovaradinskoj steni. Dobiće ime po čanadskom županu Petru Terefiju, i po istoimenom naselju na suprotnoj obali Dunava Petrovaradinu (Petrova tvrđavica). Tokom XV veka Petrovaradin će postati jedan od najbogatijih opatija južne Ugarske.
Kamen temeljac nove tvrđave položio je princ Kroj, 18. oktobra 1692. godine, po nalogu habzburškog cara Leopolda I. Tako je izgrađen i prvi bastion, koji nosi Leopoldovo ime. Idejni projekat moderne tvrđave su, prema istorijskim navodima, Austrijanci ukrali od francuskog vojnog arhitekte Sebastijana Vobana, koji je tokom XVII. i XVIII. veka bio vodeći graditelj utvrđenja u Evropi.
Tvrđava se gradila u dve faze. Prva faza je trajala od 1692. do 1728. godine. Za to vreme sagrađena je Gornja tvrđava, Donji (Vodeni) grad, Hornverk, Mostobran na levoj obali Dunava i Ostrvsko utvrđenje na Velikom ratnom ostrvu. Druga faza izgradnje Petrovaradinske tvrđave odvija se tek sredinom XVIII veka i traje sve do 1780. godine. U tom periodu završena je izgradnja Gornje tvrđave, a pored novih utvrđenja kompleks Petrovaradinske tvrđave dobio je i brojne nove objekte (arsenale, barutne magacine, kasarne, oficirske paviljone, skladišta, novu komandu, vojnu bolnicu, apoteku, poštu, pekare...).
Nakon završetka izgradnje, Petrovaradinska tvrđava se smatrala jednom od najjačih tvrđava u Evropi i često su je nazivali Gibraltar na Dunavu. Upravo zbog dominantanog vojnostrateškog položaja stene na kojoj je izgrađena, Petrovaradinska tvrđava je i dobila nadimak „Gibraltar na Dunavu”. Sa osmatračnica je posada tvrđave mogla da primeti približavanje neprijateljskih snaga vodom i kopnom, te da se na vreme pripremi za eventualnu opsadu. Sa tri strane praktično neosvojiva, mogla je biti branjena relativno malim garnizonom, pa je neprijatelj uglavnom pokušavao da je zaobiđe i izbegne duge i skupe opsade za neizvesnim završetkom.
Revolucionarni događaji koji su zahvatili Austriju 1848. godine nisu zaobišli ni Petrovaradinsku tvrđavu. Garnizon Petrovaradinske tvrđave prišao je vođi Mađarske revolucije Lajošu Košutu. Sa dvora u Beču poslali su hrvatskog bana Jelačića da sa svojim trupama uguši pobunu Mađara. Snage je koncentrisao u Novom Sadu. Reakcija sa tvrđave bila je munjevita i mađarski garnizon je topovskom paljbom sa tvrđave potpuno razorio Novi Sad.
U decenijama posle 1848, Petrovaradinska tvrđava je uglavnom korišćena kao veliko skladište, ali i zatvor, u kojem su utamničene mnoge istorijske ličnosti. Život zatvorenika Petrovaradinske tvrđave sredinom XIX veka nije bio nimalo lak. Veliki broj njih je danonoćno ručno pokretao pumpe koje su pitkom vodom snabdevale gornju tvrđavu. Ostatak nesrećnika je pod okovima i oružanom pratnjom u ranim jutarnjim i kasnim noćnim satima čistio petrovaradinske ulice. Neprekidni zveket lanaca i struganja gvozdenih karika koje se vuku po pločnicima bio je uobičajeni zvuk koji je lokalnom stanovništvu uterivao strah u kosti i terao ga na pokornost.
Vojni inženjer i komandant minerskog korpusa major Šreder počinje 1764. godine da izrađuje planove za izgradnju kontraminskog sistema, podzemne vojne galerije, ispod tvrđave, u dužini od 16 kilometara. Izgradnja kontraminskog sistema potrajala je do 1776. godine. To su danas popularne petrovaradinske „katakombe”. Iskustva Austrije u Sedmogodišnjem ratu sa Pruskom i gubitak tvrđave Švajdnic 1762. ubedila su bečki Ratni savet da uloži sredstva u izgradnju kontraminskog sistema koji bi onemogućio neprijateljsko prodiranje u utrobu Petrovaradinske tvrđave, i to pomoću potkopavanja i miniranja. Pod komandom inžinjera Šredera iskopano je 16.000 metara podzemnih galerija za smeštaj vojnika inžinjeraca, baruta i alata za kopanje. Preko sistema osluškivanja vojnik je mogao da proceni iz kog pravca neprijateljska inžinjerija potkopava tvrđavu, da postavi kontra mine, aktivira ih i osujeti upad u fortifikaciju.
Kula sa satom na gornjem bastionu Svetog Luja svakako je najprepoznatljiviji simbol Novog Sada i Petrovaradina. Uz titulu slobodnog kraljevskog grada, Novi Sad je dobio i veliki sat, koji je 1750. godine postavljen na Petrovaradinsku tvrđavu. Zanimljivo je da na ovom satu mala kazaljka pokazuje minute a velika sate. Zato nosi nadimak „pijani sat”.
Velika kazaljka pokazuje sate a mala minute jer je sat bio namenjen dunavskim lađarima kako bi iz velike daljine videli koliko je sati. Sat kasni kada je hladno a žuri kada je vrućina, zato ga još nazivaju „pijani sat”.
Čuvena svetska umetnica Joko Ono izradila je skulpturu imena „One day...”, inspirisana vojnim ratnim brodom, takozvanom šajkom, u znak sećanja na potpisivanje Versajskog sporazuma 28. juna 1919. godine, na osnovu kojeg je okončan Prvi svetski rat.
Brod ima dvostruko značenje, jedno je istorijsko – brod srpskih graničara koji su branili austrijsko carstvo, a drugo–brod kao simbol putovanja kroz život. Skulptura je smeštena u podnožju tvrđave.
Krajem XVII veka, kada je započeta izgradnja tvrđave, graditelji su u temelje novih bedema uziđivali još žive mačke. Po verovanju, mačke imaju devet života, a zahvaljujući njihovom žrtvovanju tvrđava je bila dugovečnija.
Od same izgradnje oko Petrovaradinske tvrđave raspredale su se mnoge priče i legende. Legende o različitim fantastičnim bićima i nemanima, o ribarevoj ćerci, legenda o nestalima u podzemlju, i mnoge druge...
Nakon Drugog svetskog rata, Petrovaradinska tvrđava je 1948. stavljena pod zaštitu države a 1951. godine njen najveći deo predat je na civilnu upravu. Od tada, rekonstruisani su brojni bedemi, a objekti su adaptirani za potrebe više kulturnih i obrazovnih institucija od kojih se neke i danas nalaze tamo (Muzej grada Novog Sada, Akademija umetnosti, Planetarijum, Opservatorija, Atelje 61, brojni ateljei novosadskih likovnih i primenjenih umetnika).
U sadašnjem obliku, Opservatorija na tvrđavi je počela da se koristi 1985. godine. Ona se nalazi u delu tvrđave koji je u starim planovima poznat pod imenom Hornwerk, a nalazi se 20 m od ulazne kapije, u zgradi nekadašnje „stražare”.
Crkva Svetog Jurja u podgrađu Petrovaradinske tvrđave najstariji je hram u Novom Sadu. Izgradili su je jezuiti (isusovci) između 1701. I 1714 godine. Nakon toga izgrađena je i zgrada samostana, a kasnije još tri dela zgrade. Tu se na početku nalazio jezuitski samostan sa crkvenom školom, a kasnije je ova hram pretvoren u parohijsku crkvu. Na fasadi se nalazi statua Svetog Ignjacija, osnivača jezuitskog reda.
Crkva je izgrađena u baroknom stilu, sa pročeljem ukrašenim statuama Svetog Franje Ksaverskog, Svetog Jana Nepomuka i reljefom Bogorodice sa Isusom. Takođe, tu se nalaze veliki krst i ploča hrvatskog kralja Tomislava.
U temeljima crkve se nalazi i kripta, u kojoj su sahranjivani sveštenici, civili i visoki oficiri. Ovde je jedno vreme živeo i Josip Juraj Štrosmajer kao mladi kapelan, a istaknuti pesnik i pisac Ilija Okrugić Sremac tu je proveo 30 godina.
Crkvu je, 1852. Godine, posetio austrijski car Franc Jozef, a 1919. kralj Aleksandar od Jugoslavije.
Beogradska kapija ili kapija Princa Eugena Savojskog kako se prvobitno zvala, nalazi se na jugoistočnoj strani donjeg dela Petrovaradinske tvrđave. Sagrađena u je u barokno-klasicističkom stilu, u drugoj polovini XVIII veka, u sklopu radova na proširenju fortifikacijskog Sistema Donje tvrđave. Kapija povezuje bastion Svetog Benedikta i Svete Franciske.. Sa prednje ulazne strane široka je 20, a sa unutrašnje strane 40 metara I duboka 20. Unutar kapije nalaze se 4 stražare I dva ulaza u bočne prostorije. S obe strane kapije su po dva kolska I dva pešačka prolaza. Od 2011. do 2015, kapija je kompletno obnovljena.
Osnovana u prostoru Ateljea Radošević pod sloganom „Kultura–akcija–komunikacija", ima dve nezavisne celine: Galeriju ITD i Galeriju originala za poneti.
Galerija ITD istražuje i promoviše vrhunske nove vrednosti, domaće i međunarodne, iz domena dizajna, fotografije i vizuelnih komunikacija, promoviše redizajn zvuka, pokreta, pisane reči, video-zapisa...
Galerija originala za poneti, kao nukleus kreativne industrije, kroz razne upotrebne art suvenire, nastale u Ateljeu Radošević, trudi se da promoviše Petrovaradinsku tvrđavu kao kreativnu zonu a Novi Sad kao grad kulture, te pruža podršku kulturno-turističkoj ponudi grada.
Dobro došli u Virtuelnu 3D turu Petrovaradinskom tvrđavom, kućom čuvenog EXIT Festivala. Uživajte u kreativnoj interpretaciji istorije, inspirišite se i naučite nešto novo!
Ova tura deo je projekta „Savremena i tradicionalna kulturno turistička ruta“ (CULHUSRBTOUR), koji se realizuje u okviru Interreg-IPA Programa prekogranične saradnje Mađarske i Srbije. CULHUSRBTOUR nastala je kao saradnja između Exit fondacije i Nacionalog parka „ONTE“ u Opustaseru, u Mađarskoj.
Interreg–IPA program prekogranične saradnje Mađarska-Srbija implementira se u okviru finansijskog perioda 2014-2020 Evropske unije, putem Instrumenta za pretpristupnupomoć (IPA).
Ova internet stranica je proizvedena uz finansijsku podršku Evropske unije.
Za sadržaj ove internet stranice je odgovorna isključivo Fondacija Exit i sadržaj ove internet stranice ne odražava zvanično mišljenje Evropske unije i/ili Upravljačkog tela.
Ugarski kraljevi, sve do Bele IV, osvajali su Petrovaradin, ali nisu uspevali da ga zadrže. Tek je ovaj vladar uspeo da učvrsti svoju vlast a Petrovaradin pokloni francuskim kaluđerima cistercitskog reda, koji su na tom mestu sazidali manastir Belfons. Oni su u prvoj polovini XIV veka, da bi zaštitili svoje posede, podigli i utvrđenje. Veći značaj tvrđava dobija kada se povećala opasnost od novog osvajača – Turaka Osmanlija. U Petrovaradinu su boravili ugarski kraljevi Matija Korvin i Vladislav II, koji su odatle organizovali i preduzimali pohode protiv Turaka. Ipak, razjedinjenost hrišćanskog sveta i nezaustavljiva turska vojna mašinerija prouzrokovali su prvi pad Petrovaradina 1526. Put prema Beču bio je otvoren.
Projekat „Savremena i tradicionalna kulturno-turistička ruta” (CULHUSRBTOUR), u okviru Interreg - IPA Programa prekogranične saradnje Mađarska - Srbija, ima za cilj razvoj nove turističke trase i uspostavljanje nove prekogranične veze. Kulturno–turistička prekogranična saradnja CULHUSRBTOUR nastala je kao saradnja između EXIT fondacije, koja na ovaj način nastavlja misiju širenja zajedništva u regionu, i Nacionalog parka baštine u Opustaseru, u Mađarskoj. Partneri su u roku od godinu i po dana, koliko projekat traje, organizovali četiri turistička događaja, koji uključuju muziku, vizuelnu umetnost, slikarstvo i fotografiju, zajedničke umetničke sastanke, radionice i studijska putovanja u obe partnerske zemlje, namenjena pre svega mladima. Rezultati saradnje su i jedinstvene 3D ture kroz Petrovaradinsku tvrđavu i Nacionalog parka baštine u Opustaseru. Putem njih su na zanimljiv i interaktivan način predstavljene istorijske priče i legende o znamenitostima obe lokacije. Doprinos CULHUSRBTOUR projekta razvijanju prekogranične saradnje jeste i dokument studija o novoj kulturno-turističkoj ruti između Novog Sada i Opustasera.
Saznaj više: http://www.interreg-ipa-husrb.com/srb/home/
Interreg–IPA program prekogranične saradnje Mađarska-Srbija implementira se u okviru finansijskog perioda 2014-2020 Evropske unije, putem Instrumenta za pretpristupnupomoć (IPA). Po principu „zajedničkog sistema upravljanja“ zemalja učesnica – Mađarske i Srbije, program finansira i podržava projekte saradnje organizacija iz Programske oblasti – okruga Čongrad (Csongrád) i Bač-Kiškun (Bács-Kiskun) u Mađarskoj i okruga Zapadna Bačka, Severna Bačka, Južna Bačka, Severni Banat, Srednji Banat, Južni Banat i Srem u Srbiji. Program pomaže razvoj i stabilnost pograničnog regiona, unapređuje opšti kvalitet života u njemu, omogućava ekonomsku saradnju organizacija i ove dve zemlje, neguje zajednički identitet, kulturnoiistorijsko nasleđe pograničnog regiona i doprinosi njegovoj ekološkoj održivosti i sigurnosti.
